ÇOCUK VE YARATICILIK

Duran Çelik
Measurement & Assessment Specialist
Learning Consultant 

ELEŞTİREL DÜŞÜNMEDEN   YENİLİKÇİ DÜŞÜNCEYE 

Akıl yürütme becerileri ve hayal gücünün; mantık, muhakeme ve duygu akışı ile işlenmesi sonucu oluşan denge üzerine inşa edilen yenilikçi düşünceye yaratıcı düşünce denir.

Bazılarına göre yaratıcılık "içinde hapsolduğu kutunun dışını görme" , "kutunun dışındakileri düşünme" becerisi olarak tanımlanır.

Ders Programları ile hedeflenen tüm okul kazanımları ile elde edilen bilgi "güç" ise okul yıllarında kazandığı bilgileri yeni bilgi ve beceri geliştirmekte kullanabilme becerisi en büyük değerdir.

Okulda elde edilen akademik başarı, bireyin yaratılıştan getirdiği biyolojik kapasitesi yanında, anne, baba, aile çevresi öğretmen, okul ve akran ilişkilerinin karmaşık bir bütünüdür. Erişilecek en yüksek performans   bireyin kapasitesi , çaba ve gayreti yanında ebeveyn, öğretmen, okul, akran gibi dış etkenlerin sağladığı motivasyon sonucu elde edilir. Yaratıcılığı besleyen yenilikçi yöntemlerin her yaş grubunda belli oranlarda etkili olduğu bilinmektedir.

Neler yapmalıyız?

Çocuğun soru sormasını cesaretlendirin ve yönlendirin

Ebeveynler genelde, çocukların dikkat çekmek için soru sorduğundan yakınır. Ancak, araştırmalar gösteriyor ki bu sorular aslında bilgi edinme odaklı ve çocukların doğal gelişimi için son derece önemli. Bu sorulara bıkkınlıkla değil istekli şekilde cevap vererek onları teşvik edebilirsiniz. Daha da önemlisi, soruya soruyla cevap verebilir, aynı anda birden çok şey yapan (multi-tasking) beyniniz üzerindeki yükü azaltabilir ve çocuklarınızın farklı düşünmeleri için imkanlar yaratabilirsiniz.“Bu ne?” sorusuna cevap olarak ; “Sence ne olabilir?", "Sence ona ne demeliyiz?” diyebilirsiniz mesela. 

“Neden”li, "Niçin"li sorular beyin fırtınası yapmak için harika fırsatlar sunar. İlgisini çeken bir haber durum ya da resim den yararlanarak soru sormasını cesaretlendirin. 

“Bizim sokağı neden temizlememişler?” 

"Yağmur neden yağıyor" gibi sorular yetişkinlerin sinirlerini bozacak türden olabilir. Bazen kısa ve yönlendirici cevaplar bazen de yeni sorular sormasına neden olacak kısa açıklamalarla birlikte düşünmek yararlı olabilir.

Sorunu çocuğun kendisinin çözmesini sabırla bekleyin

Öğretmen ve ebeveynlerin en çok sabır göstermeleri gereken konu, problemin çözümü sırasında çocuğa gereken yeterli süreyi vermektir. Çocuklar, karşılaştıkları problemleri kendileri çözmeye çok meraklıdır. Bu nedenle, evde, okulda ya da oyunlarında karşılaştıkları problemlerden bahsetmeleri için onları teşvik edin.

Odaları geceleri çok mu karanlık? Problemleri için potansiyel çözümler bulmalarına ve bu çözümleri deneyerek uygulamalarına izin verin. Burada sergileyebileceğiniz en önemli karakter özelliği sabır. Sabırlı olmayı gösterir ve teşvik ederseniz, çocuklarınızın da ilginç çözümler bulmak için yeterli zamanı olacaktır. Problemlerini kendi fikirleriyle çözmeleri, kendi kendine yeterlilik kapasitelerine çok büyük bir katkı sağlar.

En İyi Takım Çalışması Vizyoner Liderler Etrafında Yapılandır

Yaratıcılık süreci öğrenilebilir. Yaratıcı düşünme sürecinde yardım edin ancak cevabı bulmayı onlara bırakın.  

Hayal gücünün kullanıldığı (ilham) düşünme biçimi ile; tek yönlü düşünme ve vizyon sahibi olma özelliği  birlikte kullanıldığında  bilgiden ürüne  geçiş -yenilikçi düşünce - ortaya çıkabiliyor.

Çocuğunuz bir problemle karşılaştığında, bir sorusu olduğunda ya da bir yaratma sürecine girdiğinde (örneğin oyun için kale yapıyorken) ona çözümleri sunmayın. Bunun yerine, çocuğunuzun sürecine destek olun. Mümkün olduğunca fazla fikir bulmalarına yardımcı olun (ıraksak düşünme).

Ardından, buldukları çözümlerdeki eksiklikleri bulmalarına yardımcı olun. Potansiyel sorunlar için üretebilecekleri çözümleri bulma sürecinde onlara destek olun. Birden fazla fikri, faydalı ve kapsamlı tek bir çözümle birleştirmeleri için onları teşvik edin.

Çocuklarınızı başkalarıyla birlikte çalışmaları için yönlendirin. Kardeşlerinin ya da diğer aile üyelerinin beyin fırtınasına katılmalarını sağlayın. Birlikte çalışmak yaratıcı süreçte son derece önemli bir unsurdur.

Çocuklarınızın duygu dünyasını ve hayal gücünü besleyin 

Ebeveynler sahip oldukları “meşguliyet” kültürü, öğretmenler ise öğrenilmiş çaresizlik olan " program yetişmezse ne yaparım" endişesi ile çocuklarımıza yeterli serbest etkinlik zamanı tanımıyoruz.

Çocuğunuzun yaratıcı ya da yapılandırılmış oyunlara dahil olma özgürlüğüne sahip olması, problemleri keşfetmesi ve çözümler üretmesi gerekiyor.

Çocuklarınızın yapacak hiçbir şeylerinin olmadığı zaman aralıkları belirleyin (dersin, ödevin ya da günlük işlerin olmadığı). Böylece kendi zihinleriyle baş başa kalabilirler. 

Öğretmen ve ebeveynlerin çocukta  yaratıcılığın gelişmesi için yapabilecekleri en etkili şeylerden biri ona serbest ve kesintisiz  etkinlik zamanı hazırlamalarıdır.

Bazı araştırmalar, özellikle de Waldorf eğitimi (yaratıcılığı, hayal gücünü destekleyen ve çocukların bağımsızlıklarını teşvik eden bir eğitim modeli) olmak üzere alternatif eğitim türlerinin çocukların yaratıcılığını geliştirmekte etkili olduğunu gösteriyor.

Çocuğunuzun gittiği okul beklentilerinizi karşılayamayabilir. Ancak, bu felsefenin bazı kısımlarını evinize taşıyabilecek yöntemler mevcut. Örneğin, oğlum için evin içine bir “toprak kovası” inşa ettik ki uzun kış aylarında içine girip dilediği gibi “topraklanabilsin”. Ayrıca, serbest etkinlikler için mutfakta duran kendi versiyonumuz bir “Montessori Rafı”mız da var. 

Waldorf okulları; peri ve halk masalları içeren sözlü hikayeler anlatmak, hayal gücüne dayalı oyunları teşvik etmek, öğretmen ve öğrencinin sanat çalışmalarına ağırlık vermek gibi bazı yöntemlerin önemini vurgular. Siz de evde birbirinize sırayla hikayeler anlatabilir ve yeni hikayeler oluşturarak oyunlar oynayabilirsiniz.

 Son söz 

Ebeveynler  olarak, aile içinde, sınıfta ve sokakta  çocuğunuzla ilgili olarak her şey iyi gitmeyebilir.  Tartışmaları ve sorunları dinleyin.  Ancak, fazla karışmamaya özen gösterin. Siz sakin ve sabırlı kaldığınız, anlaşmazlıklarını çözmeyi onların yaratıcılığına bıraktığınız sürece sorun çok daha çabuk çözülüyor.

Yani, anlaşmazlıkları, yaratıcılığı teşvik etmek için birer fırsat olarak görüp onlardan yararlanın. Öncelikle, çocuklarınızın sakinleşmesine yardım edin. Sonra, yukarıda bahsedildiği gibi, beyin fırtınası yapmalarına ve çözümler üretmelerine destek olun. Çocuklarınızın, onları tatmin edecek yaratıcı anlaşmalara ve çözümlere vardığını görünce şaşırabilirsiniz.

Kaynak: EğitimPedia'